KAMİLLİYİN SİRRİ BƏNDƏLİKDİR
Posted on : Digər sahələr 10/16/2017 1:00:30 PM
KAMİLLİYİN SİRRİ BƏNDƏLİKDİR
İslam təlimlərinə
görə, insanın ruhu həm təkamül, həm də tənəzzül imkanına malikdir. Kamilliyin
meyarı Allaha yaxınlıqdır. Allaha yaxınlaşma mərtəbələrində addım-addım ucalan
insanın ruhu da kamilləşir. Kamilliyin zirvəsinə çatmış insan üçün özü ilə
Allah arasında heç bir pərdə qalmır. İlahi nura qərq olmuş insanın diqqəti hər
şeydən kəsilir və yalnız Allaha yönəlir. Ariflərin “fəna” adlandırdığı bu məqama
çatanlar özünü yaddan çıxarır. Bu insan Allahdan qeyri bütün bağlılıqlardan
azad olur, həqiqi səadəti yalnız Allaha yaxınlıqda görür. O anlayır ki, mütləq
varlı Allah, başqa hər nə varsa fəqir və möhtacdır.
Görən, bməqama
hansı yolla çatmaq olar? Ayə və rəvayətlərdən məlum olur ki, insan bu məqama
yalnız ibadət yolu ilə çata bilər. “Zariyat” surəsinin 56-cı ayəsində
buyurulur:
وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ
“Cin
və insanları Mənə ibadət etməklərindən ötrü yaratdım.”
İnsan Allahın nəzərdə
tutduğu ibadət vasitəsilə bu məqama nail ola bilər. Ayədə kamillik üçün ikinci
yol göstərilməyib. Amma nəzərə almaq lazımdır ki, ayədə işlədilmiş ibadət ifadəsi
fiqh elmində nəzərədə tutulmuş ibadətdən fərqlənir. Ayədə elə bir ibadətdən
danışılır ki, bu ibadət Allahın razılığını qazanmaq məqsədilə görülmüş bütün
işləri özündə birləşdirir. “Yasin” surəsinin 60-61-ci ayələində oxuyuruq:
أَلَمْ أَعْهَدْ إِلَيْكُمْ يَا بَنِي آدَمَ أَن لَّا تَعْبُدُوا
الشَّيْطَانَ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُّبِينٌ. وَأَنْ اعْبُدُونِي هَذَا صِرَاطٌ
مُّسْتَقِيمٌ
“Ey
Adəm övladı! Məgər sizdən əhd almadımmı ki, şeytana ibadət etməyəsiniz? Axı o,
sizin açıq-aşkar düşməninizdir! Mənə ibadət edin, doğru yol budur!” Bir sözlə, insan yalnız bir yolla kamala yetişə bilər və bu
yol Allaha ibadətdir. Allaha ibadət sayılmayan bütün başqa işlər şeytana itaət
hesab olunur. “Zariyat” surəsinin 56-cı ayəsində işlədilmiş “yalnız” ifadəsi
bir daha göstərir ki, bəşəriyyət üçün hədəf və bu hədəfə aparan yol birdir, o
da bəndəlikdir. Bəndəliyin isə müxtəlif mərtəbələri vardır. İmam Əli (ə)
buyurur: “İbadət üç növdür: qulların ibadəti, tacirlərin ibadəti, azad
insanların ibadəti. Bir qrup insan Allaha cəhənnəm əzabının qorxusundan ibadət
edirlər — bu, qulların ibadətidir. Digər bir qrup Allaha behişt tamahı ilə ibadət
edir — bu, tacirlərin ibadətidir. Bir qrup da var ki, Allaha pərəstişə layiq
olduğu üçün ibadət edir — bu, azad insanların ibadətidir.”
İslam bu ibadətlərin
heç birini rədd etmir. Əsas məsələ Allahın iradəsinə tabe olmaqdır. Əlbəttə ki,
əsl bəndə Allahı ibadətə layiq bilərək azadanə ibadət etməlidir. Bir hədisdə
buyurulduğu kimi, Allaha cəhənnəm qorxusu və behişt tamahı ilə yox, Onu ibadətə
layiq bilərək pərəstiş etmək lazımdır. Belə abid əsl aşiqdir. Bu mərtəbəyə
qalxmış bəndə Allahdan qeyrisini görmür və Ondan qeyrisinin ətəyindən yapışıb
kömək istəmir.
Bəndəliyin digər
bir mərtəbəsində insan Allaha ibadət edir, iradəsini Allahın iradəsinə tabe
edir. Bu bəndə anlayır ki, Allah onun səadət şərtlərini daha yaxşı bilir. Deyilənləri
dərk edərək yerinə yetirilən ibadət, şəksiz ki, qəbuldur. Allah yalnız insanın
xeyri üçün nəyi isə vacib, nəyi isə haram buyurur. Bunu anlayan insan vacibə əməl
edib haramdan çəkinir. Amma bu ibadət imam Əlinin (ə) buyurduğu ibadət deyil.
Çünki bu mərtəbədəki bəndə öz xeyrini düşündüyü üçün Allahın iradəsinə tabe
olur. Belə itaət həkimin göstərişinə itaət kimidir. Xəstə həkimin sevdiyi üçün
yox, öz sağlamlığını qorumaq istədiyi üçün ona itaət edir. Belə bir ibadət
“azadanə” olmasa da qəbuldur. Amma bu ibadətdə özünəpərəstiş əlamətləri var.
Onu tacirlərin ibadətinə aid etmək olar.
Hürr və azad
insanlar isə ibadət zamanı özlərini düşünmürlər. Onlar üçün ən mühüm məsələ məşuq
qarşısında boyun əyməkdir. Məsum imamların ibadəti məhz bu qəbildəndir. Onlar Allahı
ibadətə layiq bildikləri üçün Ona səcdə edirlər. İmam Zeynəlabidin (ə) belə dua
edir: “İlahi, məni təkrar-təkrar cəhənnəmə aparıb oda çəksən də, məhəbbətindən
əl götürmərəm.” Məsumların mərifəti ilə bizim mərifətimiz arasındakı fərq
aydın görünür. İstəyimiz həyata keçməyəndə necə də dilxor olur, naşükürlük
edirik! Allah insana Onun xəlifəsi olmaq istedadını vermişdir. Bu məqama çatan
insan Allahdan qeyrisini görmür, Allahdan qeyrisini köməyə çağırmır.
Belə bir məqama
çatmaq arzusunda olub çalışan insanlar üçün mümkündür. İnsan aşağı mərtəbədən
başlayıb addım-addım yuxarı qalxmalıdır. İlk addımda öz iradəmizi Allahın iradəsinə
tabe edib nəfsin istəyini yox, Allahın istəyini yerinə yetirməliyik. Növbəti
addımda öz razılığımızı Allahın razılığına tabe edib Onun razılığına fədakarlıqla
çalışmalıyıq. Kamillik zirvəsinə çatmaq üçün təkrar-təkrar səy göstərmək lazım
gəlir. İnsan hər bir söz, hər bir hərəkətindən qabaq Allahın razılığını düşünməlidir.
Bir dəfə nəfsi azad buraxmaq insanı xeyli geri atır. Amma çox-çox səy göstərənlərin
işini Allah öz öhdəsinə götürür, Öz zikri ilə bəndənin qəlbini işıqlandırır. Bəli,
Allahın lütfünün nazil olduğu məqam vardır. “Sad” surəsinin 82-83-cü ayələrində
oxuyuruq:
قَالَ فَبِعِزَّتِكَ لَأُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ. إِلَّا عِبَادَكَ
مِنْهُمُ الْمُخْلَصِينَ
“Şeytan dedi: And olsun Sənin izzətinə, müxlis bəndələrindən savayı hamısınıazdıracağam.” Qurani-Kərim
təsdiq edir ki, yalnız Allahı görən, yalnız Allahdan istəyən, yalnız Allahın
iradəsi və razılığına tabe olan xalis bəndələr vardır. Onlar danışarkən, dinləyərkən,
baxarkən, iş görərkən, hətta düşünərkən Allahın razılığını əsas götürürlər. Belə
bəndənin həyatının hər dəqiqəsi ibadətdir. İbadət təkcə namaz və oruc deyil.
Namaz və orucu ibadət edən bəndənin Allah iradəsinə tabe olmasıdır. Əgər bir
insan namaz qılıb oruc tutmaqla Allahı yox, bir başqasını razı salmaq istəyirsə,
belə namaz və oruc ibadət sayılmır. Əksinə, Allahı razı salmaq üçün bir insanın
acı sözünə səbir edən bəndə üçün bu səbir ibadətdir. Bəli, insan qəlbindən
bütün bütləri qovub yalnız Allaha pərəstiş edə bilər. Necə ki, “Ənam” surəsinin
162-ci ayəsində belə oxuyuruq:
قُلْ إِنَّ صَلاَتِي وَنُسُكِي وَمَحْيَايَ وَمَمَاتِي لِلّهِ رَبِّ
الْعَالَمِينَ
“De:
Mənim namazım da, ibadətim də, həyatım və ölümüm də aləmlərin Rəbbi
Allah üçündür!” (“Allaha
doğru”, Ayətullah Misbah Yəzdi, səh.31-37.)
(Maide.az)