واقعیت این است که علیرغم ضرب و شتم وحشیانه پلیس، هر ساله تجمع و راهپیمایی های باشکوهی در مقابل سفارت رژیم صهیونیستی در باکو ، همچنین در نارداران و خیابان شهیدلر باکو و چند شهر دیگر جمهوری آذربایجان برگزار می شد . با عنایت به این سابقه عدم برگزاری تجمع و حرکت روز قدس در جمهوری آذربایجان نمي تواند ناشی از اراده مردم مسلمان این کشور و بخصوص اقشار دیندار مردم، تلقی شود. 

زیرا، مردم بویژه قشر دیندار اهالي جمهوری آذربایجان که حتی به بهای باتوم خوردن از پلیس، بازداشت و جریمه نقدی، در تجمعات روز قدس شرکت می کردند و شعارهای دفاع از فلسطین و محکومیت جنایات رژیم صهیونیستی را سر می دادند. آنها امروزه هم در صفحات اجتماعی اینترنتی و موبایلی فعال هستند و همچنان همانند سال های گذشته به ابراز انزجار از رژیم اشغالگر قدس و جنایاتش می پردازند. 

همچنین بیانیه هایی هم که از طرف رهبران گروه های اسلامگرای جمهوری آذربایجان از قبیل حزب اسلام و اتحادیه ارزش های ملی – معنوی و جمعیت جمعه صادر شد، نشان می دهد که این گروه ها نیز بر عقاید و باورهای گذشته خود مستحکم و پابرجا هستند.

تنها سازمان اسلام گرایی که امسال نتوانست به مناسبت روز قدس بیانیه ای صادر کند، جنبش اتحاد مسلمانان جمهوری آذربایجان است که تمامی رهبران و فعالان آن از حجت الاسلام طالع باقرزاده گرفته تا فعالان این سازمان در گنجه و لنکران و نیز شهرهای کوچک تر جمهوری آذربایجان همگی در زندان به سر می برند و خود همانند فلسطينيان دربند، اسير توطئه هاي صهيونيسم شده اند و البته، برگزاري روز قدس مي توانست محملي براي مطرح شدن ضرورت آزادي آنان نيز باشد.

در مجموع، عوامل متعددي دست به دست هم دادند تا براي نخستين بار ، مراسم یوم الله قدس در جمهوري آذربايجان برگزار نشود. اما، پيش از ورود به اين بحث ضروري است فرازي از سخنان حضرت امام خميني (ره) را که در سال 1358 پس از اعلام آخرين جمعه ماه مبارک رمضان به عنوان روز قدس، در جمع مردم قم بيان فرموده اند، يادآور شويم:

«روز قدس روزي ‌است ‌كه بين منافقين و متعهدين امتياز خواهد شد. متعهدين ‌اين روز را روز قدس مي‌دانند و عمل مي‌كنند به آنچه بايد بكنند و منافقين ، آنهايي ‌كه با ابرقدرت‌ها در زير پرده آشنايي دارند و با اسرائيل دوستي، در ‌اين روز بي‌تفاوت هستند، يا ملت‌ها را نمي‌گذارند ‌كه تظاهر كنند. روز قدس، روزى است كه بايد سرنوشت ملت هاى مستضعف معلوم شود بايد ملت هاى مستضعف اعلام وجود بكنند در مقابل مستكبرين ، بايد همان‏طور كه ايران قيام كرد، و دماغ مستكبرين را به خاك ماليد، و خواهد ماليد، تمام ملتها قيام كنند، و اين جرثومه‏هاى فساد را به زباله‏دانها بريزند.» 

اما، چرا تظاهرات نمادين روز قدس در جمهوري آذربايجان برگزار نشد و چرا مستکبران و منافقان و جرثومه هاي فساد توانستند مانع از شکل گيري اراده لازم براي برگزاري تظاهرات روز قدس در جمهوري آذربايجان شوند؟ عوامل موثر در برگزار نشدن تظاهرات روز قدس در جمهوري آذربايجان در سال جاري را مي توان به ترتيب زير برشمرد:

1- اوج گيري سرکوب فعالان اسلامي در جمهوري آذربايجان با تسخير نظامي منطقه نارداران در دسامبر 2015: دولت جمهوري آذربايجان پس از تحريکات گسترده اي که از جانب صهيونيست ها و رژیمک عربستان سعودی صورت گرفت در 26 نوامبر 2015 به مراسم روضه خواني که در نارداران در آستانه اربعين حسيني برگزار شده بود، درست به هنگام اقامه نماز ظهر حمله کرد و علاوه بر به شهادت رساندن پنج تن از نمازگزاران و عزاداران حسيني، حجت الاسلام طالع باقرزاده، رهبر جنبش اتحاد مسلمانان جمهوري آذربايجان که براي سخنراني در اين مراسم دعوت شده بود، و دستکم 14 تن ديگر از فعالان اين جنبش و دينداران نارداراني را دستگير کرد. درپي اين عمليات، در اول دسامبر 2015 ، قشوني متشکل از ده هزار نفر از نيروهاي وزارت امنيت ملي ، پليس نظامي و قشون داخلي وزارت کشور با زرهپوش ها به نارداران گسيل شد.

نيروهاي مهاجم با تسخير نظامي اين روستا، تمامي نمادهاي شيعي از پرچم هاي «الله اکبر و لااله الاالله » گرفته تا بيرق هاي ياحسين و ياابوالفضل را از ديوارهاي نارداران جمع آوري و مقررات منع آمد و شد در نارداران برقرار کردند و همانند غزه نارداران را از تمامي جهات به محاصره درآوردند و تا مدت ها هيچ کس حق ورود و خروج به نارداران را نداشت. درپي اين عمليات، مساجد نارداران مهر و موم و تحت پوشش طرح نوسازي و تعريض معابر نارداران، باقي مانده نمادهاي اسلامي اين منطقه نيز نابود شد و حتي حوزه علميه صاحب الزمان (عج) در نزديکي حرم بي بي رحيمه (س) تخريب شد. 

فضاي رعب و وحشتي که اين عمليات شبه صهيونيستي در نارداران ايجاد کرد، موجب شد که براي نخستين بار مراسم اربعين حسيني در حرم بي بي رحيمه (س) برگزار نشود و درپي آن، ساير مراسم هاي ميلاد و شهادت از جمله مراسم نيمه شعبان نيز در نارداران برگزار نشد و عدم برگزاري مراسم روز قدس در نارداران نيز تداوم اين سلسله است. 

نهايتا، الهام علي اف، رييس جمهوري آذربايجان که به داشتن گرم ترين مناسبات با رژيم صهيونيستي در ميان دولت هاي به اصطلاح مسلمان مفتخر است، در ماه ژوئن به نارداران رفت و براي نخستين بار در طول عمر خود در زيارتگاه بي بي رحيمه حاضر شد و از وضعيتي که در اين منطقه حاکم شده است، ابراز رضايت کرد و البته نارداراني ها نيز با روزه سکوت خود و خودداري از خروج از خانه هايشان در روز ورود علي اف به نارداران، اعتراض خفته خود را ابراز کردند و نشان دادند که همانند سال هاي سرکوب و خفقان زمان حاکميت الحاد کمونيستي ، به اين وضع رضايت نخواهند داد. قطعا اين حالت خفقاني که بر نارداران حاکم شده است، از عمده ترين عوامل برگزار نشدن روز قدس در جمهوري آذربايجان بوده است.

زيرا، نارداران الهام بخش جنبش و بيداري اسلامي در جمهوري آذربايجان بوده است و اين منبع الهام بخش ، امروز در تسخير متحدان رژيم صهيونيستي در جمهوري آذربايجان است که در سال هاي گذشته نيز از شبکه هاي تلويزيوني باکو نارضايتي و خشم وغضب خود را در مورد برگزاري مراسم روز قدس در نارداران اعلام مي کردند.

2- زنداني بودن دهها فعال شیعی و روحانيون انقلابي جمهوري آذربايجان: در ميان زندانيان سياسي و ديندار در جمهوري آذربايجان، دکتر محسن صمدوف، رهبر حزب اسلام، حجت الاسلام طالع باقرزاده، رهبر جنبش اتحاد مسلمانان و حجت الاسلام آبگل سليمانف، موسس اتحاديه ارزش هاي ملي-معنوي و ساير روحانيون و خطباي انقلابي نظير حاج فراميز عباسف، مشهدي محمدعلي آخوندزاده که پدرش روح الله آخوندزاه نيز در زندان است، حاج الشن مصطفي اوغلو، حاج المان آقايوف، حاج ذوالفقار ميکاييلزاده، حاج نوح بالا رحيم اف و ساير روحانيون و ريش سفيدان و جوانان نارداراني و لنکراني و گنجوي که برشمردن نام تمامي آنها از چارچوب اين مقاله خارج است، در مخوف ترين بازداشتگاه ها و زندان هاي جمهوري آذربايجان نگهداري مي شوند. زنداني بودن اين افراد نيز از عوامل مهم عدم برگزاري روز قدس در جمهوري آذربايجان مي تواند تلقي شود.

اما، بايد توجه داشت که در سال هاي گذشته و بخصوص در سال 2015 نيز بسياري از اين نيروهاي مجاهد و شجاع و انقلابي در زندان بودند، اما به هرحال، مردم عادي براي ابراز اعتراض خود در مقابل سفارت رژيم صهيونيتسي در باکو اقدام مي کردند و به هر نحو ممکن همبستگي خود را با جهان اسلام ابراز مي نمودند. بنابراين، مي توان گفت که زنداني بودن رهبران جنبش اسلامي جمهوري آذربايجان و تشديد فضاي سرکوب مي تواند از عوامل موثر در عدم برگزاري روز قدس در باکو باشد، اما عامل تعيين کننده و اصلي نبوده است.

3- تشديد استيلاي رژيم صهيونيستي بر دولت جمهوري آذربايجان بخصوص پس از بکارگيري عملياتي تسليحات فروخته شده از اسراييل به ارتش جمهوري آذربايجان: در پي درگيري هاي ماه آوريل 2016 ميان نيروهاي جمهوري آذربايجان و ارمنستان در اطراف قره باغ ، مقامات و رسانه هاي باکو به صراحت و به کرات تاکيد کردند که توانسته اند با بکارگيري تسليحات اسراييلي عليه نيروهاي ارمنستان عمليات کنند و از اين رو، اسراييل را مهمترين حامي و متحد استراتژيک خود مي دانند. اعلام علني و رسمي تحت الحمايگي باکو در برابر رژيم صهيونيستي و انتصاب آويگدور ليبرمن، طراح اصلي سياست هاي رژيم صهيونيستي در جمهوري آذربايجان به عنوان وزيرجنگ اسراييل، استيلاي رژيم صهيونيستي بر باکو را دوچندان کرده است. در يک سال گذشته، اخبار متعددي در خصوص تسلط رژيم صهيونيستي بر مراکز اصلي و حساس حاکميتي باکو فاش شده است.

از استقرار نيروهاي امنيتي اسراييلي در فرودگاه هاي جمهوري آذربايجان براي به اصطلاح مديريت امنيت پرواز اين مراکز که در هيچ کشوري به خارجي ها واگذار نمي شود، گرفته تا حضور مستشاران نظامي اسراييل در باکو براي بکار انداختن تسليحات خريداري شده از اين رژيم و افرايش توليد کارخانه «پهبادسازي» اسراييل در جمهوري آذربايجان، افتتاح نمايندگي مرکز بين المللي چندفرهنگ گرايي باکو نزد رژيم صهيونيستي که به مثابه سفارتخانه غيررسمي باکو در اسراييل عمل مي کند و نيز اعلام برنامه سفر بنيامين نتانياهو ، نخست وزير رژيم صهيونيستي براي سفر به باکو در سال جاري 2016، همگي نشان مي دهد که حضور و نفوذ رژيم صهيونيستي در جمهوري آذربايجان يک خيز جهشي جديد را برداشته است. 

طبيعي است که در چنين شرايطي، امسال نيز سفارتخانه رژيم صهيونيستي در باکو همانند سال هاي گذشته و حتي بيش از سال هاي گذشته تحت محاصره امنيتي قرار گرفت تا در روز قدس از اعتراض مردم روزه دار جمهوري آذربايجان در مقابل اين لانه فساد و تباهي جلوگيري به عمل آيد. اما، همچنانکه پيداست اين عامل و استقرار نيروهاي امنيتي در اطراف سفارت رژيم صهيونيستي در باکو در سال هاي گذشته نيز با قوت جريان داشت و اين نيز نمي تواند عامل اصلي ممانعت از تلاش دينداران جمهوري آذربايجان براي ابراز انزجار خود در مقابل سفارت رژيم صهيونيستي در باکو باشد. اما در عين حال، تشديد سيطره امنيتي و نظامي و سياسي رژيم صهيونيستي را نمي توان عاملي کم اهميت دانست.

در عين حال، اينکه نيروي مقاومت در مقابل اين سيطره صهيونيستي بر باکو، در روز قدس به حد صفر برسد و هيچ تجمعي در باکو حتي بطور نمادين و در حد چند ده نفر نيز برگزار نشود يا دستکم براي برگزاري آن هيچ تلاشي نشود، صرفا ناشي از سيطره صهيونيسم بر باکو نيست. زيرا، رژيم صهيونيستي حتي در فلسطين اشغالي نيز نتوانسته است غلبه و برتري خود را بر نيروي مقاومت مردمي مسلمانان تحميل کند تا چه برسد به جمهوري آذربايجان که به لحاظ فرهنگي و ديني و جغرافيايي تداوم ايران اسلامي مي باشد و نمي تواند حيات خلوتي باشد که غلبه و برتري رژيم صهيونيستي در آنجا بطور صد درصدي و بدون هيچ مانعي تحقق يابد.

4- سياست مزورانه باکو در قبال ايران اسلامي: باکو طي سال هاي اخير برغم گسترش مناسبات با رژيم صهيونيستي و به اوج رساندن سرکوب شيعيان جمهوري آذربايجان و برقراري مناسبات بسيار نزديک تر و گرم تر با رژيم عربستان سعودي، تظاهر به پايبندي به اصل بهبود و گسترش روابط با جمهوري اسلامي ايران را نيز در دستور کار خود داشته است. در همين راستا، الهام علي اف، رييس جمهوري آذربايجان سفري رسمي به ايران کرد و باکو در گرماگرم فضاي احساسي ناشي از امضاي «برجام» ميان ايران و دولت هاي گروه پنج به اضافه يک، مکررا خود را دوست و همکار دولت ايران قلمداد کرده است.

باکو بدون اينکه در عمل، حرکت چنداني در افزايش مراودات ميان جمهوري آذربايجان و ايران دستکم در حوزه اقتصادي و تجاري داشته باشد، از لفاظي هاي سياسي و ديپلماتيک و همکاري و مراودات و «باکودوستي» برخي از ديپلمات ها و منفعلین رسانه ای باکو نشین حداکثر سوء استفاده را کرده است و به نيروهاي انقلابي و مردم ديندار جمهوري آذربايجان تلقين کرده است که ديگر دوران انقلابي گري و ظلم ستيزي دولت ايران نيز به سر آمده است.

در همين راستا، رسانه هاي باکو کمترين تماس سياسي ميان ديپلمات هاي ايراني و آمريکايي را با آب و تاب فراوان انعکاس داده اند و آن را به عنوان دور شدن ايران از شعارها و آرمان هاي انقلابي قلمداد کرده اند. مقامات و رسانه هاي باکو در تدابير بين المللي و مسابقات موسيقي و ورزشي و همايش هايي که در باکو برگزار مي کنند، عامدانه نام ايران و اسراييل را به عنوان شرکت کنندگان و حضار اين برنامه ها در کنار هم مورد تاکيد قرار مي دهند . صهيونيست ها نيز بطور مکرر مقالاتي را در رسانه هاي غربي منتشر مي کنند و از باکو که توانسته است با دو قطب مخالف و دو نيروي متخاصم يعني اسراييل و ايران بطور همزمان مناسبات گرم سياسي داشته باشد، بطور موذيانه اي تمجيد مي کنند و آن را نشانه مهارت ديپلماتيک الهام علي اف و باکو توصيف مي کنند. 

در چنين فضايي، دلسرد کردن مردم جمهوري آذربايجان از دولت ايران به عنوان حامي مستضعفان و مردم فلسطين در دستور کار باکو و صهيونيسم بوده است و به نظر مي رسد ميزان تاثيرگذاري اين عامل در جامعه جمهوري آذربايجان قابل تامل و نيازمند بررسي جدي است. در مقابل اين حرکت خزنده و موذيانه، ضعف رسانه اي ايران در قوت قلب دادن و تشويق مردم مسلمان جمهوري آذربايجان به مقاومت در برابر ظلم و انجام حرکت هاي صلح آميز و نمادين در ابراز مخالفت با ظلم و صهيونيسم نيز از عوامل مهم تضعيف اين نوع حرکت ها در جمهوري آذربايجان مي باشد. بسیاری از سایت و خبرگزاریهای بین المللی و تاثیرگذار ایران بسادگی از کنار مسایل جمهوری آذربایجان عبور می کنند، صداوسيماي ايران نیز در ماههای اخیر هدف انواع بي مهري ها و هجمه هاي داخلي و خارجي بوده است که سود آن عايد امپرياليسم و صهيونيسم شده است. 

ترديدي نيست که در دنيايي که عصر اطلاعات و رسانه مي باشد و گاه قدرت رسانه بر تمامي قدرت هاي نظامي و سياسي و امنيتي مي چربد، تضعيف توان رسانه اي ايران در مقابل افزايش نفوذ صهيونيسم در جمهوري آذربايجان از عوامل کاملا موثر در عدم برگزاري روز قدس در باکو بوده است. مشخصا در مورد عدم برگزاري تجمع روز قدس در باکو اين را نيز مي توان مورد توجه ويژه قرار داد که برگزاري چند مراسم افطاري و همايش و ميزگرد تحت نام روز قدس که البته بيشتر به «روز قره باغ» تبديل شده بود و انتشار اخبار آن نيز به عنوان سوپاپ اطميناني براي ساده لوحان و منفعلینی عمل کرد که با عملکرد ضعیف سالهای اخیر خود از یک سو در تضعیف روحیه شیعیان جمهوری آذربایجان مقصر هستند و از سوی دیگر نگران تکدّر خاطر الهام علی اف از برگزاري احتمالی تظاهرات روز قدس در مقابل سفارت رژيم صهيونيستي در باکو و تحت تاثیر قرار گرفتن باصطلاح مناسبات عالی و بنی نظیر تهران و باکو بودند.