امام در همه ی زمان ها؟!

ابوبکر الأصم یکی از بزرگان معتزله از جمله فرق اسلامی و پیروان او معتقدند که امام تنها در زمان خوف و ترس جامعه اسلامی و نیز ظهور فتنه ها واجب است ولی در حالی که خود مردم در کمال امنیت و انصاف با یکدیگر زندگی می نمایند نیازی به حضور امام در جامعه نیست !

گروه دیگری از اندیشمندان که فرقه ی فوطی نامیده می شوند و از پیروان هشام بن عمر فوطی در زمان مأمون هستند معتقدند نه تنها حضور امام در حالی که فتنه ای در جامعه نیست، واجب نیست بلکه اساساً لازم هم نیست و خود حضور امام در زمان امنیت جامعه سبب فتنه ها و بروز اختلافات میان مردم خواهد شد!! پس فقط در حالتی که جامعه دچار بحران می شود لازم است امام برای خارج کردن امّت از فتنه حاضر شود و در غیر آن نباید امام در جامعه باشد !! 

امام و فتنه ها!

در سخیف بودن و ابتذال این سخن همین بس که حضور امام را مشروط به حضور فتنه ها در جامعه می نماید! این خطای واضح از آنجا ناشی می شود که معنای حقیقی امام و کارکرد واقعی او را ندانیم. امام انسانی است که پس از پیامبر ریاست عام در اداره ی امور دنیوی و اخروی امّت اسلامی دارد. در واقع همه ی وظایف و نقش هایی را که پیامبر در جامعه ی اسلامی ایفا می نمودند پس از ایشان امام عهده دار می شوند به جز دریافت وحی از جانب حضرت حق تعالی .

بنابراین وجوب حضور امام پس از پیامبر (صلی الله علیه واله وسلم) دلیلی عمومی است و محدود به شرایط بحرانی جامعه نمی شود .

هدایت های مختلف امام!

امام به هدایت تکوینی و تشریعی جامعه می پردازد و از این روی در مواقع فتنه و بحران جامعه را به سلامت عبور می دهد و در مواقع امنیت شعائر اسلام را زنده می گرداند و حدود الهی را جاری می نماید و از این طریق جامعه را به سوی رشد و کمال و سعادت دینوی و اخروی سوق می دهد .

پس در همه حال جامعه محتاج حضور امام است و این طور نیست که حضور امام محدود به مواقع بحران و فتنه باشد ! 

وجوب حضور با وجوب اطاعت!

از این مطلب و فهم صحیح جایگاه امام در جامعه می توان این نکته را نیز دریافت نمود که همان طور که حضور امام در جامعه در همه ی مواقع برای هدایت مردم ضروری و واجب است، اطاعت و پیروی از امام در همه ی مواقع چه مواقع فتنه و چه مواقع امنیت و رفاه نیز واجب و ضروری است !

در واقع باید اذعان نمود، برای آن که امام نقش هدایتگری خویش را به نحو احسن در جامعه ایفاء نماید لازم است اطاعت و ولایت پذیری در افراد جامعه وجود داشته باشد تا در اثر این تعامل سازنده رشد مادی و معنوی نصیب افراد جامعه گردد !

حکومت الهی و نقش مردم!

به همین دلیل برای تحقیق نقش هدایت گری امام در عرصه ی هدایت تشریعی و تشکیل حکومت اسلامی لازم است همراهی و اطاعت مردم از امام وجود داشته باشد و در شرایطی که این زمینه فراهم نباشد امام نمی تواند نقش هدایتگری تشریعی خویش را به منصه ی ظهور برساند! تاریخ اسلام گویای آن است که به جز حکومت 4 سال و 9 ماهه ی امیرالمومنین (علیه السلام)، امّت اسلامی خود را از ایفای نقش هدایتگری امام در عرصه ی تشریع و حکومت محروم نموده است ! 

هدایت تکوینی همیشگی است!

البته با آن که مردم زمینه را برای نقش هدایت گری تشریعی امام فراهم ننمایند اما هدایت تکوینی و آگاهی باطنی امام از نفوس همگان در همه حال انجام می شود! البته باز هم خود انسان می تواند در عرصه ی معنویت هدایت تکوینی امام را پس بزند و مسیر شیطان را برود امّا در هر حال امام نفوذ و آگاهی به نفوس همگان دارد. در واقع بهره مندی از مقام رحمانیت الهی بواسطه ی هدایت تکوینی امام در مورد همه ی خلائق در حال انجام است و صد البته که هدایت خاص تکوینی امام و بهره مندی از مقام رحیمی الهی تنها در صورتی است که خود انسان نیز با اختیارش این مسیر را طی کند و به هدایتگری امام پاسخ مثبت بدهد !

نعمات از برکت هدایت تکوینی امام است!

در توضیح بیشتر آن که براساس آموزه های اسلامی و شیعینعمات الهی که مصادیق صفت رحمانیت الهی و شامل همه موجودات می شوند به واسطه ی هدایت تکوینی عام امام و واسطه ی فیض بودن ایشان است . هم چنانکه در زیارت جامعه کبیره می خوانیم :

«و بکم تنزل الغیث ... و به وسیله ی شماست که باران می بارد و ...»

امّا برخورداری از هدایت خاص تکوینی امام و تحقق صفت رحیمیت الهی که شامل افراد خاص است در صورتی انجام می شود که انسان مومن در خود زمینه های برخورداری را فراهم آورد و به هدایتگری امام پاسخ مثبت بدهد !

 

نتیجه گیری

از مجموع آنچه گذشت معلوم می شود که حضور امام در همه ی زمان ها نه تنها لازم بلکه ضروری و واجب است و به تعبیر روایات لولا الحجة لساخت الارض: اگر امام بر روی زمین نباشد، زمین واژگون می شود. نقش امام هدایتگری مردم در دو بعد تکوینی و تشریعی است که در بعد تکوینی نیز هدایتگری عام و خاص امام مطرح می شود که برای برخورداری از هدایتگری خاص امام و حکومت الهی بایستی زمینه ی لازم در خود افراد به وجود آید .